فرهنگ امروز/ پردیس سیاسی: واژه فرهنگ بی شک یکی از اصلاحاتی است که توسط افراد بسیاری به کار برده می ­شود. واژه­‌ای که شاید کاربرد آن در ادبیات عامیانه آسان به نظر برسد اما زمانی که از دید یک محقق علوم اجتماعی و انسانی به آن نگاه می‌­شود، با پچیدگی­‌های زیادی روبه روست. فرهنگ و مطالعات فرهنگی حالا مدت­‌هاست به‌عنوان یکی از حوزه‌های جذاب و میان رشته‌­ای علوم اجتماعی در دانشگاه­‌های جهان تدریس می‌­شود و جنبه‌های وسیعی از زندگی جمعی و فردی افراد در جوامع گوناگون را در چتر مطالعاتی خود قرار داده است. اما منظور از فرهنگ چیست؟ این فرهنگ چه نسبتی با مناسبات و زندگی روزمره دارد؟ کتاب « فرهنگ و زندگی رومزه» به قلم دیوید انگلیس در پی پاسخ به این پرسش است. انگلیس در فصل­‌های مختلف کتاب به دیدگاه اندیشمندان برجسته حوزه فرهنگ می‌پردازد و با زبانی ساده برای مخاطب شرح می‌­دهد که وقتی از فرهنگ حرف می‌زنیم، از چه حرف می‌زنیم. در ادامه مروری بر مطالب کتاب می ­اندازیم.

 فرهنگ و زندگی روزمره چیست؟

کتاب با پیش گفتار سردبیر آغاز می‌شود و در ادامه با مقدمه‌ای مفصل ادامه پیدا می‌کند. مقدمه همان طور که از عنوان آن مشخص است، به توضیح مهم ترین مفاهیم مطرح شده در کتاب می‌پردازد و نویسنده در آن «فرهنگ و زندگی رومزه»، «مسائل پیش پا افتاده و روزمره»، «جامعه و روزمرگی»، «فرهنگ تفکر»، «آشنایی زدایی از امور آشنا»، «نزدیک شدن به فرهنگ و امور روزمره» را برای مخاطبان توضیح می‌­دهد. یکی از ویژگی‌های مهم کتاب که از همان مقدمه نظر مخاطب را جلب می‌کند، زبان ساده و نگاه کیفی آن است. کتاب در پی این است که مخاطبان خاص و حتی عام را هم (که هیچ دانش پیشینی هم نسبت به علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی ندارند) با پیچیدگی­‌های تفکر در مورد فرهنگ و زندگی روزمره با خود همراه کند و به همین دلیل با استفاده از مثال‌های کیفی و تجربه­‌هایی که هر شخصی در زندگی خود با آن مواجهه بوده است در کنار اشاره به آرای محققان، مطالب کتاب را توضیح دهد. البته در این جا باید اشاره کرد که ترجمه کتاب می‌توانست روان تر باشد به شکلی که برگردان جمله‌­ها از زبان دیگر، کم­تر حس شود. چرا که انتخاب برگردان‌های فارسی و جمله بندی برخی از عبارات، به شکلی است که ترجمه بودن آن را برجسته و متن را دیریاب می‌کند.

فرهنگ، طبیعیت رو زندگی روزمره

نویسنده در فصل نخست این کتاب به سراغ این پرسش رفته است که رفتارهای ما تا چه اندازه متاثر از طبیعت و در مقابل فرهنگ هستند. نویسنده از این پرسش که فرهنگ چگونه بر طبیعیت یعنی شکل بدن انسان زمانی که درگیر فعالیت روزمره است، تاثیر می‌­گذارد آغاز می­‌کند و برای پاسخ به آن به بررسی نقش نیروهای فرهنگی در سازمان دهی و مدیریت انسانی در امور روزمره می‌پردازد. او  دیدگاهی را مطرح می‌کند که مدعی است کار  فرهنگ سازمان دهی غرایز طبیعی به شکل­‌های خاص اجتماعی است و نیروهای فرهنگی عمل بدن را کنترل می کنند. نویسنده برای این بحث با مثال‌هایی از «فرهنگ‌های خاص توالت»، «جنسیت و تکنیک‌های بدنی» و « طبقه اجتماعی و تکنیک‌های بدنی» بحث خود را به پایان می‌برد.

فرهنگ مدرن و زندگی روزمره
فصل دوم کتاب به رابطه فرهنگ مدرن و زندگی روزمره می­‌پردازد. این فصل توجه و تمرکز خود را بر فرهنگ مدرن و پسا مدرن و رابطه آن با روزمرگی افراد قرار داده است. «عقلانی­ سازی زندگی روزمره»، «عقلانی سازی فضا»، «فرهنگ و بی نظمی»، « انقلاب در سبک» از جمله مباحث مطرح شده در این فصل هستند. هدف اصلی این فصل توجه به درک فعالیت‌های رومزه‌ای است که به شدت تحت تاثیر نیروهای خاص فرهنگی در جامعه مدرن هستند. نویسنده بر این امر تاکید می‌کند که این فرهنگ دو وجهی است و بین دو گرایش کنترل و بی نظمی بیشتر تقسیم می‌شود. «زندگی روزمره حوزه تغییرپذیری عناصری است که به طور ذاتی مدرن، بی نظم، پست مدرن و مدرن متاخر است اما هیچ یک از این ویژگی ها تمی‌تواند پیچیدگی زندگی روزمره را در برگیرد و تمام ابعاد آن را آشکار سازد» (ص 83)
 
فرهنگ بالا، عامه و پایین در زندگی روزمره
نویسنده در فصل سوم کتاب به یکی از کاربردهای فراوان فرهنگ که همان ماهیت طبقاتی و برچسب بالا و پایین زدن توسط آن است، می‌پردازد و تاثیر این امر را بر زندگی روزمره واکاوی می‌کند. نویسنده در این فصل تلاش دارد توضیح دهد زندگی روزمره چگونه تحیت تاثیر هنر و فرهنگ عامه قرار می‌گیرد و در مقابل چگونه بر آن ها تاثیر می گذارد و آن ها را شکل می‌دهد. در این فصل که بلندتر از بخش­‌های گذشته است، به آرای بسیاری از نظریه­‌پردازان از جمله متفکرین مکتب فرانکفورت چون آدورنو و هورکهایمر اشاره می‌شود. این بخش هم اقتصاد و ماهیت طبقاتی هنر و هم رابطه هنر و زندگی روزمره ر ا می‌کاود و در ادامه به فرهنگ پایین و پایداری می‌پرازد. «تا زمانی که یک جامعه بر اساس طبقات سازماندهی شود، سپس این طبقه همچنان بر نیروهای فرهنگی و زندگی روزمره تاثیر می‌گذارد، اگرچه لزوما به روش‌های مستقیم و یا بلافاصله قابل تشخیص نیست.»

جهانی سازی فرهنگ و زندگی روزمره
بی تردید جهانی شدن یا جهانی سازی و  تبعات حاصل از آن یکی از موضاعت مهمی است که نمی‌توان فرهنگ و زندگی روزمره بشر امروز را بدون توجه به آن تبیین، تحلیل و فهم کرد. انگلیس در فصل چهارم و در واقع آخرین فصل کتاب به این موضوع پرداخته و ابتدا به سراغ تعریف و درک جهانی سازی رفته و پس از اشاره به تعاریف گوناگون آن، به امپریالیسم فرهنگی، آمریکایی و فرهنگ جهانی پرداخته است. او در ادامه نشان می‌دهد که چگونه فرهنگ زیست روزانه در نوسان میان محلی ـ بین‌المللی قرار می‌گیرد و تمیز این دو از هم چه اندازه دشوار است. در واقع او این نظر را که امروزه فرهنگ ملی زیر هجوم فرهنگ جهانی از بین رفته است را رد می‌کند و فرهنگ ملی و بومی را همچنان تاثیرگذار می‌داند. کتاب با نتیجه گیری کوتاهی از نویسنده پایان می‌گیرد این نتیجه گیری در واقع نقدی است به مطالعات فرهنگی و نیازها و کاستی‌هایی که این رشته علمی برای پرباری بیشتر به آن نیاز دارد.

کتاب «فرهنگ و زندگی روزمره» به قلم «دیوید انگلیس» با ترجمه «جانان نجفی» و «علی باصری» در 188 صفحه با شمارگان 500 نسخه و قیمت 32000 تومان از سوی انتشارات «اندیشه احسان» وارد بازار نشر شده است.

ایبنا